W życiu często dochodzi do sytuacji, w której małżonkowie podejmują się budowy wspólnego domu, lecz na działce należącej do majątku osobistego jednego z nich. Nie zwracają oni uwagi na to, do kogo formalnie należy działka przeznaczona pod wspólną inwestycję. Z takim stanem rzeczy mamy do czynienia, gdy dom wznoszony jest na nieruchomości nabytej przez jednego z małżonków jeszcze przed zawarciem małżeństwa (małżonkowie mylnie przyjmują, iż z chwilą zawarcia małżeństwa cały zgromadzony przez nich do tej pory majątek stanie się przedmiotem ich współwłasności) lub też na nieruchomości nabytej w drodze darowizny lub spadkobrania – już w czasie istnienia związku małżeńskiego. Powyższe wynika bezpośrednio z treści art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten stanowi, że do majątku osobistego każdego z małżonkównależą m. in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej oraz przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie zasada znana już z prawa rzymskiego: superficies solo cedit, która oznacza, że budynki znajdujące się na działce i stale z nią związane, należą do właściciela gruntu. Powyższe przekłada się na to, że dom wybudowany wspólnie przez małżonków formalnie będzie własnością tego małżonka, do którego należała działka, na której miejsce miała inwestycja. Bez znaczenia dla prawa własności pozostaje to, czy dom na działce należącej do jednego z małżonków został zrealizowany wspólnymi siłami obu małżonków i za wspólne pieniądze.

O ile w trakcie trwania małżeństwa powyższe może nie rodzić żadnych negatywnych skutków, o tyle problemy mogą pojawić się po rozwodzie. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją, w której dom wybudowany wspólnie formalnie stanowi własność tylko jednego z nich.

Co jednak istotne, na podstawie art. 45 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego drugiemu małżonkowi przysługuje roszczenie o zwrot środków, poniesionych przez niego na budowę rodzinnego domu. Niestety, często zmuszony on będzie dochodzić ich na drodze postępowania sądowego.

Jak wynika z powyższego, warto zabezpieczyć swoją sytuację majątkową i już na etapie podejmowania decyzji dotyczącej budowy wspólnego domu uregulować sytuację prawną nieruchomości, na której ma on zostać posadowiony.